Wat gebeurt er als Poetin in New York is? - Jan Balliauw (dutch)

Poetin houdt morgen een speech in New York bij de Verenigde Naties. Wat zal hij zeggen over Oekraïne en Syrië? Hoe reageert het Westen? Jan Balliauw blikt vooruit.

Jan Balliauw is diplomatiek redacteur bij VRT Nieuws.

Het zat er al bovenarms op tussen het Witte Huis en het Kremlin nog voor Obama en Poetin elkaar gezien hadden. De woordvoerder van Obama had op zijn briefing gezegd dat Rusland de ontmoeting had gevraagd, en er bijna om had gesmeekt. De diplomatiek adviseur van Poetin had het zo niet begrepen. Volgens hem was het Obama die avances had gemaakt. Hij maakte duidelijk dat het Kremlin “not amused” was over deze verdraaiing van de feiten.

Obama en Poetin hebben geen goed persoonlijk contact, iets wat er overigens wel was tussen Bush en Poetin, omdat Obama nooit in Poetin heeft geïnvesteerd. Toen Poetin premier was, zette Obama alles op een goede relatie met president Medvedev, ook al was de speelruimte van Medvedev bijzonder klein omdat Poetin hem niet meer ruimte gaf. De laatste keer dat de twee een geplande ontmoeting hebben gehad, is al meer dan twee jaar geleden. De beelden van toen tonen vooral de ijzige sfeer tussen de twee wereldleiders, ook al moest de zware confrontatie tussen Rusland en het Westen over Oekraïne toen nog beginnen.

Syrië verandert de spelregels

Maar nu is er Syrië. Rusland heeft zijn militaire aanwezigheid in dat land aanzienlijk opgevoerd, zoals ik eerder schreef, en zich daarmee onmisbaar gemaakt voor een oplossing van de humanitaire catastrofe in dat land na meer dan 4 jaar oorlog en meer dan 250.000 doden.

Voor het Westen is de kwestie Syrië plots acuut nu Europa wordt overspoeld door vluchtelingen uit de regio en door die toevloed, volgens sommige politici zoals Europees parlementsvoorzitter Schulz, zelfs het voortbestaan van de Europese Unie bedreigd wordt. Maar ook Rusland kijkt bezorgd naar Syrië waar 2400 Russen uit de Noordelijke Kaukasus meestrijden met terreurgroep IS. Er zijn dus zeker gemeenschappelijke belangen, maar nog veel meer tegenstellingen. Poetin wil een coalitie tegen IS waar ook Assad deel van uitmaakt, het Westen ziet Assad niet meteen zitten als bondgenoot.

De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, waar zowel Obama als Poetin maandag een toespraak zullen houden, biedt nu de gelegenheid om rond de tafel te gaan zetten en te proberen ondanks die tegenstellingen toch een gemeenschappelijke strategie te ontwikkelen. Ondanks het gekissebis van de voorbije dagen hebben zowel het Witte Huis als het Kremlin de ontmoeting bevestigd.

Premier Michel wond er vrijdag geen doekjes om toen hij in New York aankwam. “De prioriteit van mijn aanwezigheid hier is het zoeken van een duidelijke strategie voor de oorlog in Syrië en te onderzoeken in hoeverre er militaire opties zijn,” zei hij tegen enkele journalisten in de “Rose Garden” van de VN die een mooi zicht biedt op de East River. Michel vindt het belangrijk dat er een dialoog komt met Rusland om te zien of een gemeenschappelijke aanpak mogelijk is.

Met Assad?

Op de vraag op hij akkoord gaat met de oproep van de Russische president om met Assad tegen IS ten strijde te trekken, bleef hij het antwoord bewust schuldig, goed beseffend dat dit een heel gevoelige kwestie is. Bondkanselier Merkel was eerder wel iets duidelijker. Zij vindt dat het nodig is om te praten met de Syrische president. Maar Frankrijk, dat zich inzake Syrië harder opstelt dan Duitsland, liet meteen weten bij monde van Minister van Buitenlandse Zaken Fabius dat Assad geen deel kan uitmaken van een nieuwe toekomst voor Syrië.

Maar nu al is zeker dat Assad niet meteen zal moeten opstappen als er een akkoord komt over de toekomst van Syrië. Ook het Westen lijkt zich neergelegd te hebben met een redelijke lange overgangsperiode waarbij de Syrische president en zeker enkele cruciale figuren uit zijn entourage een rol blijven spelen. De val van de Libische leider Khaddafi en de chaos die daarop volgde, is niet meteen voor herhaling vatbaar.

In de coulissen van de Verenigde Naties hoor je bij goed geïnformeerde diplomaten de hoop dat de komst van Poetin vooral duidelijkheid zal brengen over de beweegredenen van de Russische ontplooiing in Syrië. Niemand weet precies wat de Russen van plan zijn, maar de westerse diplomaten zien er vooral een openingszet in om met een sterkere stem te kunnen spreken in de discussie over de toekomst van Syrië. Ondanks het machtsvertoon, heeft Rusland niet de militaire kracht om zich op grote schaal actief te gaan mengen in de gevechten in Syrië. In Moskou beseft men ook nog altijd heel goed dat de catastrofale inmenging van de Sovjet-Unie in Afghanistan mee heeft bijgedragen aan de ondergang van de vroegere grootmacht.

En het Westen?

Toch groeit in het Westen ook het besef dat de relaties met Rusland genormaliseerd moeten worden. Rusland is in veel dossiers een onmisbare partner en kan via zijn veto in de Veiligheidsraad ook veel blokkeren. Ook Rusland heeft er alle belang bij want de economie zit in een diep dal (een voorspelde achteruitgang van bijna 4% dit jaar) en de westerse sancties verergeren de situatie alleen maar. Maar om die relaties te normaliseren moet een (diplomatieke) uitweg gevonden worden voor de Russische annexatie van de Krim die door het Westen niet wordt erkend.

Niemand weet hoe, maar dat de Krim in zo’n compromis weer Oekraïens grondgebied zal worden, lijkt bij voorbaat uitgesloten, ook al zullen de Oekraïners er alles aan doen om een definitieve opname van het schiereiland in de Russische Federatie tegen te houden.

Maar Rusland zal daarnaast ook de uitvoering van het Minsk2-akkoord in Oost-Oekraïne rigoureus moeten naleven. Momenteel zwijgen de wapens daar omdat het Kremlin de focus heeft verlegd van Oekraïne naar Syrië, maar de Russische infrastructuur om de separatisten in Oost-Oekraïne te steunen, is niet ontmanteld. Maar dat er wel degelijk gedacht wordt aan een normalisering van de relaties met Rusland gaf ook de Duitse vicekanselier Gabriel duidelijk aan. Voor hem heeft Rusland een belangrijke rol te spelen in het oplossen van de vluchtelingencrisis en in de strijd tegen IS, maar gaat samenwerking in Syrië niet samen met een klimaat van wantrouwen en permanente sancties.

De schaduw van vlucht MH17

Over die mogelijke normalisering hangt overigens een donkere onweerswolk: het eindrapport over de crash van vlucht MH17 boven Oost-Oekraïne dat op 13 oktober wordt gepubliceerd. Als in dat rapport hooggeplaatste Russen met naam en toenaam worden genoemd als verantwoordelijken, is de reactie van Moskou niet moeilijk te voorspellen.

Niet voor niets hebben de vijf landen van het zogenaamde Joint Investigation Team (Nederland, België, Oekraïne, Maleisië en Australië) in de marge van de Algemene Vergadering dinsdag topoverleg over het eindrapport. Veel zal afhangen hoe dat rapport de verantwoordelijkheden voor de crash verwoordt.

In de coulissen

Zo komen een aantal cruciale dossiers samen op het jaarlijkse diplomatieke conclaaf van wereldleiders in en om het gebouw van de Verenigde Naties in New York. Dit moest de viering worden van de 70ste verjaardag van de Verenigde Naties en alle aandacht moest uitgaan naar de afkondiging van de nieuwe Duurzame Ontwikkelingsdoelen, de zogenaamde SDG’s, die de Millenniumdoelstellingen moeten opvolgen.

Maar zoals zo vaak wordt de aandacht opgeëist door de grote acute crisissen die de wereld momenteel meemaakt. Misschien is dat ook wel goed, want het feit dat zowat iedereen op zo’n kleine oppervlakte samen is, creëert ongeziene mogelijkheden. Er zijn de formele ontmoetingen in de coulissen van de Verenigde Naties, maar nog belangrijker zijn de informele. Leiders komen elkaar tegen in de wandelgangen of op de vele recepties, en kunnen dat gebruiken om nieuwe ideeën af te toetsen en te polsen naar de mogelijkheden voor een compromis. Iets wat anders enorme diplomatieke inspanningen vraagt, kan hier soms op korte tijd worden geregeld.

Daaruit blijkt nog maar eens de waarde van de Verenigde Naties. Nergens ter wereld is er een plaats zoals de VN waar alle landen zich thuis kunnen voelen. Vaak is er kritiek op de organisatie, vaak ook terecht. De VN is te bureaucratisch, soms traag om te reageren en wordt geregeld verlamd door het vetorecht van de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad. Maar mocht de VN er niet zijn, zou het nog veel moeilijker zijn om diplomatieke oplossingen te vinden voor de vele crisissen op onze aarde.

Bron ; http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/analyse/1.2453860