“De Afluisterstaat”: Op de eerste rij bij Glenn Greenwald.

AUTEUR REZZAK CAKAR

Journalist Glenn Greenwald was vorige week (22/05/2014) te gast in de Amsterdamse Stadschouwburg voor de voorstelling van zijn jongste boek "De Afluisterstaat". Onze vliegende Liga reporter was ter plaatste. Je leest hier het relaas van een verhelderende voordracht.

Glenn Greenwald, ex-advocaat, ex-sterjournalist bij The Guardian, fervent politiek blogger en dezer dagen winnaar van de prestigieuze Pulitzerprijs voor zijn aandeel in het Edward Snowden verhaal. Wat weten we eigenlijk over de omstandigheden die Snowden en Greenwald samenbrachten? Wat weten we over de context binnen dewelke Snowden en zijn journalistieke wapenbroeder tot persona non grata werden verklaard door de Obama regering? Is Greenwald de man die de klassieke journalistiek de doodssteek heeft gegeven of heeft hij ze juist gered door zijn persoonlijke, betrokken stijl als geëngageerd politiek analist?

Al deze vragen worden beantwoord in zijn boek "No Place to Hide", dat de Nederlandse vertaling "De Afluisterstaat" meekreeg. Elke non-fictie auteur à la Greenwald wordt, zeker wanneer zijn leven en het leven van zijn hoofdpersonage op het spel staan omwille van hun boodschap, gedreven door een heilig vuur. Greenwald's heilig vuur wordt gevoed door verontwaardiging en woede over de vele absurde leugens die onmiddellijk na de Snowden-onthullingen werden verspreid door de N.S.A., de Amerikaanse regering en de mainstream media. Snowden was nu eens knettergek, een narcist, een onbetekenende techno-garnaal met slechts weinig invloed en dito inzicht in N.S.A.-materie. Dan weer was hij een Chinese en/of Russische spion en landverrader die nauwelijks capabel was om het grotere plaatje te zien. Greenwald is 's werelds bekendste Snowden-verdediger die bewezen heeft dat we te maken hebben met het tegendeel van al het bovenstaande. Snowden is in werkelijkheid een gesofistikeerde cyberspecialist, getraind door de C.I.A. en de N.S.A., die de N.S.A.-handelswijze niet langer kon verdragen omdat in werkelijkheid niets of niemand werd ontzien. Mensen en hun reputatie, individuen en hun recht op privacy en zelfs gehele landen zijn ''legitieme'' doelwitten voor N.S.A.-spionage.

Zo onthulden Greenwald en Snowden dat het totale gsm-verkeer van het mini-landje de Bahamas wordt gescreend door de N.S.A. Een West-Europese regering is onlangs gevallen na het dreigend wegvallen van steun voor de Afghanistan-invasie en het buitenlands beleid van de V.S.A. in het algemeen. Het recente schandaal dat de hoogste regionen van de Braziliaanse en Duitse politieke op stelten zette na nieuws van N.S.A. taps ligt nog vers in ons geheugen. De N.S.A.-uitwassen zijn legio.

Snowden's beslissing om na zijn vlucht zélf naar de pers te stappen en zijn besef dat geëngageerde journalisten, bekend om hun integriteit en kennis van N.S.A.-zaken, beter geplaatst zijn om de schandalen wereldkundig te maken strekken hem tot eer. Snowden's expliciete vraag om uiterst voorzichtig en selectief om te gaan met het gelekte explosieve materiaal bewijst volgens Greenwald nog maar eens dat we te maken hebben met een onbaatzuchtige idealist van het zuiverste water.

De enige kritiek die Greenwald wél als ernstig aanvaard komt zowaar uit ''linkse" hoek. In tegenstelling tot wat Greenwald verdedigt, stellen zij nl. dat het druppelsgewijs publiceren van de documenten juist niet de aangewezen strategie is om de N.S.A. aan te pakken. Deze critici zien echter een aantal dingen over het hoofd. Elke inlichtingendienst is verondersteld aan ''normale'' datavergaring te doen en toezicht op gevoelig materiaal te houden. Het vrijgeven van data die onschuldige burgers en nuttige veiligheidsprogramma's schade zouden kunnen berokkenen is echter uit den boze. Het selectief en gewetensvol omgaan met vergaarde data ingeval van reële dreigingen voor de samenleving is gerechtvaardigd. Het systematisch in kaart brengen van groepen van mensen, individuen en zelfs ganse landen, enkel en alleen omdat de N.S.A. dit zélf belangrijk vindt, is echter een directe ondermijning van onze democratische waarden - iets waar sinistere alfabetdiensten à la C.I.A., N.S.A. en anderen een patent op lijken te hebben. 

"Secret monitoring threatens not only privacy, but also democracy." (G. Greenwald)

Snowden heeft ons eraan herinnerd hoe belangrijk onze digitale privacy is en waarom de N.S.A. en hun politieke beschermheer Obama zo geobsedeerd zijn door het straffeloos bespioneren van de hele wereld. Snowden heeft bewezen dat de continu verkondigde Big Brother-mantra dat zegt dat ''Enkel zij die iets te verbergen hebben en een gevaar zijn voor onze collectieve veiligheid digitaal gevolgd worden" een leugen is. Het perverse van een dergelijke mentaliteit is dat dit ook wil zeggen dat zij die wél bewust omgaan met het vrijgeven van persoonlijke data en zeer bewust omgaan met het recht op privacy door de N.S.A. worden bekeken als potentiële misdadigers. Zowel Snowden als Greenwald zijn buitenbeentjes omdat ze doen waar we allemaal stiekem van dromen: onbaatzuchtig nobele idealen verdedigen, zelfs wanneer we hiervoor onze toekomst, onze fysieke veiligheid moeten opofferen en fabelachtige rijkdommen bewust mislopen. Ook Greenwald heeft, naar eigen zeggen, als journalist geleerd uit deze ervaring. Het bespreken en wereldkundig maken van het zoveelste N.S.A.verhaal is nl. één ding, het herkennen en erkennen van een gevaarlijke rode lijn doorheen al deze schandalen is iets anders.

Greenwald schreef nl. al een hele tijd over de N.S.A. en hun antidemocratische fratsen. Het is echter pas na zijn ontmoeting met de 29-jarige Snowden en zijn expertise als N.S.A.-insider die hem bewust hebben gemaakt van het feit dat hij als journalist door de bomen het bos niet meer zag. Snowden heeft Greenwald geleerd dat elk individueel N.S.A.-dossier, dat op zich al aantoont hoe nefast deze Big Brother is voor de democratie, mensenrechten en onze privacy, deel uitmaakt van een groter geheel. Het is de immense omvang van de N.S.A.-data en het institutionele mandaat van de N.S.A. die alles zo sinister maken. Snowden heeft bewezen dat de N.S.A. iedereen vogelvrij kan verklaren zonder enige controle of inperking van hun bevoegdheden want ''Wat niet weet, niet deert'', nietwaar? De Snowden-files en Greenwald hebben ervoor gezorgd dat het ''wat niet weet gedeelte'' iets minder omvangrijk is geworden wat ons bewustzijn over onze privacy enkel ten goede kan komen. Greenwald lacht, terecht, zijn favoriete N.S.A.- en/of Obamaleugen weg die zegt dat Snowden slechts een techno-dombo en clown zou zijn die uit is op aandacht van de wereldpers.

Wat handig wordt verzwegen is dat Snowden's acties een gevoelige N.S.A.-snaar hebben beroerd in de zin dat mensen, overheden en instanties altijd hun gedrag aanpassen wanneer ze weten dat ze geobserveerd worden. Dit staat in schril contrast met onze elementaire vrijheden als burgers van een democratische samenleving. ''De Afluisterstaat'' wil ons denken en handelen controleren zonder zelf gecontroleerd te worden door diegenen die ze verondersteld zijn te dienen. Niets in het handelen van Edward Snowden is willekeurig of toevallig gekozen. Hij heeft moedwillig dit debat aangezwengeld, ervoor wakend niet herleid te worden tot zijn persoonlijke relaties, zijn persoonlijke toekomst of zijn verleden. Zijn bescheidenheid, zijn keuze om zijn bevindingen en ontdekkingen niet ten gelde te maken en zijn semi-vrijwillige ballingschap zijn niet echt kenmerken van een samenzweerderige clown en narcist die zijn regering en zijn vroegere werkgever van hem proberen te maken.

Het ironische aan heel deze zaak is dat dit zoveel meer is geworden dan een simplistisch David versus Goliath verhaal. Snowden's onthullingen hebben als onbedoeld bijverschijnsel dat Obama, het vriendelijke gezicht van een nieuw Amerikaans beleid, door de mand is gevallen omdat juist hij bijzonder gesteld is op het levenslang opsluiten van de uit de biecht klappende Snowden.

Greenwald bespreekt in zijn boek uitvoerig dat we, ondanks al de geheime aanvallen op burgers van een oppermachtig instituut zoals de N.S.A. veel moed kunnen putten uit concrete veranderingen die Snowden en anderen in gang hebben gezet. De Duitse en Braziliaanse regeringen zijn, wijzer geworden door de laatste afluisterschandalen, bezig belangrijke veranderingen door te voeren die hun burgers zullen beschermen tegen de N.S.A. Zelfs het Amerikaanse Congress is zich aan het beraden over nieuwe wetten in deze context.

"We need privacy, to explore who we are as a person, as an individual." (G. Greenwald)

Op kleinere schaal zien we dat de mensen zich onderling beginnen te organiseren om hun privacy en andere mensenrechten beter te kunnen beschermen. Het zijn vooral deze privacy-bewuste gemeenschappen die nieuwe technologieën en cyberprogramma's ontwikkelen en verspreiden om een concrete, alledaagse aanwezigheid op het net of telefoonverkeer een stuk veiliger te maken.
De webbrowser TOR, veilige(r) chat- en mailprogramma's zoals Pretty Good Privacy (PGP) enSilent Circle worden als alternatieven voor een meer bewuste omgang met onze privacy steeds populairder.

En Snowden zélf? Hoe is het eigenlijk met hem gesteld nu hij, door omstandigheden, Rusland's bekendste asielzoeker geworden is? Edward Snowden, zo verzekert Greenwald ons, is de meest gelukkige en meest tevreden mens op aarde omdat hij, ondanks alle zelfopofferingen die hij nog steeds moet brengen, elke nacht kan gaan slapen met een gerust gemoed. Ver weg van familie en vrienden, in een land dat hem slechts oogluikend tolereert, weet hij immers dat zijn onthullingen de wereld iets vrijer en veiliger zullen maken.

De volledige lezing van Glenn Greenwald kan je hier herbekijken en -luisteren.

Kom op voor jouw privacy: stem op de Belgische privacyschenders op www.bigbrotherawards.be