Moet de politiek niet in de eerste plaats een positief verhaal brengen, in plaats van te focussen op alle negatieve dingen?

Uit ‘Recht zal zijn wat ik zeg. Politici over de pijlers van de democratie’, uitgegeven door Lannoo & Theater Malpertuis.

Beste burger,

In 2006 liet de Zweedse professor Hans Rosling een verbluffend filmpje op de wereld los. Daarin gaat een karrenvracht officiële statistieken en data aan het dansen in een zoektocht naar het antwoord op de fundamentele vraag: “Gaat het wel goed met de wereld?”.

Het antwoord is voor elke kijker even onweerlegbaar als bemoedigend.

Ja, het gaat goed.
Het gaat zelfs steeds beter.
We leven langer.
Kindersterftecijfers dalen pijlsnel, wereldwijd.
Steeds meer mensen gaan naar school – en proeven van welvaart.
En de wereldbevolking is gezonder dan ooit.

Maar beseffen we dat ook?

Rosling vertelt in hetzelfde filmpje hoe hij voor zijn Zweedse topstudenten een test had gemaakt om na te gaan of zij op de hoogte waren van dit goede nieuws.

Maar wat bleek?

De studenten faalden. Een overgrote meerderheid hield er een ouderwets en pessimistisch wereldbeeld op na – een wereldbeeld dat dus niet strookt met de objectieve werkelijkheid.

Het bracht de professor tot een interessant besluit: “We hebben een mentaal beeld van de wereld zoals die 25 jaar geleden was, en niet zoals die vandaag daadwerkelijk is. Toch blijven we debatteren op basis van foute veronderstellingen.”

Rosling stootte op op een fenomeen dat psychologen al een tijd bezighoudt: waarom dringt goed nieuws zo moeilijk door?
Of provocatiever geformuleerd: waarom voelen we ons zo goed bij slecht nieuws?

Het antwoord komt van Nobelprijswinnaar Daniel Kahneman, die in het boek “ons feilbare brein” een overzicht geeft van een leven lang wetenschappelijk toponderzoek naar de manier waarop mensen denken.

Kahneman beschrijft hoe onze hersenen als het ware geprogrammeerd zijn om in de overvloed van informatie die dagelijks op ons afkomt, alerter te zijn voor negatieve of bedreigende signalen dan voor wat meevalt. Het is de valstrik van elke relatie: de vanzelfsprekendheid van wat goed is versus het overdreven uitvergroten van kleine ergernissen.
We doen dat niet eens bewust. Het is een erfenis die lang geleden is ontstaan, toen we om te overleven afhankelijk waren van het vermogen om snel gevaar of afwijkende gebeurtenissen op te merken.

Uit het onderzoek van Kahneman blijkt bovendien dat verlies – slecht nieuws – een grotere impact op ons heeft dan winst – goed nieuws. Onze gevoelens zijn sterker als we achteruitgaan ten opzichte van onze huidige situatie, dan bij vooruitgang van eenzelfde omvang. Het verklaart waarom een belastingverhoging van 100 euro voor veel meer ophef zorgt dan een belastingvermindering van hetzelfde bedrag. Het eerste doet pijn, het tweede merken we vaak amper of vinden we ‘maar normaal’.

We hebben ook allemaal de neiging om meer belang te hechten aan die ene tegenvaller, dan aan een etmaal vol goeds. Zeker als het slechte nieuws als laatste komt, dan blijft het gegarandeerd hangen. Ondanks de schitterende vakantie met goed weer, een fraai hotel, goed gezelschap en lekker eten, vertellen we als we thuiskomen over de slechte terugvlucht en de koffer die is achtergebleven.

Slecht nieuws komt bij elk van ons gemakkelijk, quasi onbewust en meer uitgesproken op de radar.
Het is verleidelijk om in de val van slecht nieuws te trappen, maar het is niet onoverkomelijk.
Als we vooruit willen, moeten we onze angsten durven loslaten.

Dat wist de legendarische Yoda uit de filmsaga ‘Star Wars’ ook al. Dat epos is één langgerekt verhaal over de keuze tussen het negatieve (the dark side) en het positieve (the force). Als de protagonist Luke Skywalker bij Yoda te rade gaat en vraagt waarom The Dark Side hem zo onweerstaanbaar en krachtig voorkomt, antwoordt Yoda:

“Dat lijkt alleen maar zo. De donkere kant zie je sneller. Die is gemakkelijker en verleidelijk. Maar niet krachtiger.”

Beste burgers,

Nergens is de keuze tussen het negatieve en het positieve meer relevant dan in de politiek.

Aan welke kant staan onze politici?
Moeten zij de lokroep van negatief nieuws versterken?
Of moeten zij daarentegen Yoda volgen, en weerstaan aan de valse sirenes?
Moeten politici the dark side achterna, of maken ze een moeilijke maar moedige keuze voor the Force?

De keuze tussen doemdenken of optimisme is een fundamentele breuklijn in het politieke spectrum.

Angst en negativisme zijn als politieke strategie helaas geen louter hypothetische denkoefening. Politieke communicatie die op een negatieve manier inspeelt op onzekerheid is zo oud als de straat. Het is een beproefd recept – en het wèrkt.

Niet alleen hebben we een boontje voor negatief nieuws, we omarmen en aanvaarden het ook sneller als de waarheid, precies omdat het onze angsten bevestigt. De keuze voor de dark side betekent daarom vaak gegarandeerd succes en aandacht, zowel in de media als in de politiek.

Maar welke meerwaarde biedt politiek aan een samenleving, als ze er vooral toe dient onzekerheden en angsten uit te vergroten?
Wat is het doel van een politiek die vooroordelen en gemakkelijke – maar foute – waarheden versterkt in plaats van ze te doorprikken? En wat doet de dark side met de macht, eens ze de kiezer heeft overtuigd?

Die kernvragen brengen ons bij het alternatief:
een uitgesproken, maar moeilijke en soms ronduit riskante keuze voor vooruitgang en optimisme.

Er is lef nodig om te zeggen waar je van droomt.
Wat voor samenleving we willen.
En wat we moeten doen om daar te geraken.

Het maakt ons meer kwetsbaar, omdat er drempels te overwinnen zijn.
Omdat één negatief element, tien goede berichten onderuit haalt.
Omdat rationele en objectieve feiten vaak contra-intuïtief zijn.
Omdat perceptie soms sterker lijkt dan de realiteit.

Maar als het lukt om de focus te verleggen naar optimisme, maakt het van politiek een katalysator die mensen motiveert.
Die mensen het vertrouwen geeft om zich aan te passen en vooruit te gaan.

De andere kant van politiek is dus :
het vermogen om angst om te zetten in hoop.
Om te kiezen voor oplossingen in plaats van problemen.
Voor goed in plaats van slecht nieuws.

Beste burger,

Die breuklijn zit in elk van ons.
We zijn allemaal een beetje Luke Skywalker.

We moeten allemaal een keuze maken tussen de zekerheid van angst of het onbekende van hoop.
Tussen negativisme en optimisme.

Als u daarmee worstelt, denk dan naar Yoda.
Kies niet voor de gemakkelijke weg.
Die brengt je nooit waar je naartoe wil, maar bevestigt slechts wat je wil achterlaten.

Wie vooruit wil, moet zich afvragen wat je wil bereiken.
Hardop zeggen waar je van droomt.
Want dat is enige manier om er daadwerkelijk te geraken.

May The Force be with you.

Door Gwendolyn Rutten - OpenVLD

Bron : http://www.gwendolynrutten.be/moet-de-politiek-niet-in-de-eerste-plaats-een-positief-verhaal-brengen-in-plaats-van-te-focussen-op-alle-negatieve-dingen/