Niet zonder eer, artikel over Helena Blavatsky. (Dutch).

Een artikel uit 1898 door James Pryse met de titel ‘Helena Petrovna Blavatsky’, dat onlangs werd herdrukt in The Canadian Theosophist (mei/juni 1991), geeft misschien een antwoord:

De werkelijk groten zijn hun tijdgenoten ver vooruit, en worden slechts volledig gewaardeerd door de generaties die na hen komen; ze worden door maar weinigen in hun eigen tijd begrepen. Nauwgezet kritisch onderzoek is slechts voor kleine dingen; wat groot is, moet op een evenredig grote afstand worden waargenomen om op passende manier te worden beoordeeld. Men vertelt dat onder de standbeelden die werden aangeboden om mee te dingen naar een plaats op een tempel in het oude Griekenland, er één was dat ruw, onaf en hoekig leek en de spot van de beoordelaars opriep. Maar toen de volmaakt afgewerkte standbeelden om de beurt daarboven werden geplaatst, alleen om weer naar beneden te worden gehaald omdat de details ervan op zo’n grote hoogte niet waren te onderscheiden en de glans van het gepolijste oppervlak de contouren ervan vertroebelde, werd het afgekeurde standbeeld tenslotte naar de plaats omhooggebracht; en allen waren vol bewondering voor de schoonheid ervan, want door het ruwe oppervlak bleef het silhouet ervan duidelijk en de afstand verzachtte de ruwgehouwen rondingen.

Als H.P. Blavatsky ruw, grof en zelfs lomp overkwam op degenen om haar heen, was dat alleen omdat ze in een titanenvorm was gegoten. In deze eeuw van zelfvoldane orthodoxieën, conventionele denkwijzen, van afgezaagde en inhoudloze gemeenplaatsen, scheen ze buitengewoon misplaatst. Zoals een profeet uit de oude tijd, onstuimig als Elias, groots als Jesaja, geheimzinnig als Ezechiël, slingerde ze vernietigende jeremiaden naar de kinderlijkheden en schijnheiligheden van de negentiende eeuw. Ze was een voorloper die luid riep in de woestijn van geloofsopvattingen. Ze behoorde niet tot het huidige tijdperk. Haar boodschap kwam uit het machtige verleden, en ze bracht deze niet aan het heden, maar aan de toekomst. Want het heden was gehuld in de duisternis van het materialisme, en het enige licht waarmee de toekomst kan worden verlicht, komt uit een ver verleden. . . . Ze verkondigde aan allen die oren hadden om te horen de lang vergeten waarheden waaraan de mensheid nu behoefte heeft. Ze legde getuigenis af van de gnosis aan een eeuw die agnostisch was geworden. Ze bracht berichten van de grote Loge, die in het verleden de ‘goede herder’ was van de mensheid.

Tot besluit van dit verhaal over het leven en de invloed van Helena Blavatsky zijn hier een paar regels van haar eigen hand. Ze werden ontdekt in haar bureau nadat haar lichaam stierf op 8 mei 1891:

Er is een steile doornige weg, omringd met gevaren van elke soort – maar toch een weg; en deze leidt naar het hart van het heelal. Ik kan u zeggen hoe u diegenen kunt vinden die u de geheime doorgang zullen tonen die als enige naar binnen leidt. . . . Voor degenen die voortgaan, is er een beloning die elke beschrijving te boven gaat: de kracht om de mensheid tot zegen te zijn en te redden. Voor degenen die tekortschieten, zijn er andere levens waarin het succes misschien komt.