Psychologie, psychiatrie en mensenrechten: nog veel werk voor de boeg [Dutch]

‘Door hun krankzinnigengestichten zo ruim open te stellen voor hun veronderstelde krankzinnigen, proberen de mensen elkaar slechts te verzekeren dat zij niet zelf gek zijn.’ – Montesquieu

Op de één of andere manier zegt mijn innerlijke stem, mijn innerlijke raadgever, mij continu dat ik nog iets moet doen voor mensen die zich in de hel van psychiatrie bevinden. Dit omdat ik daar wegens omstandigheden vroeger zelf mee in aanraking ben gekomen, en daar wel heel wat heb geleerd, wat ik – via dit blog – en later mogelijk via een boek, naar buiten kan brengen - op constructieve wijze.

Wat me opviel binnen de muren van dergelijke instellingen was het feit dat deze mensen wel opmerkelijk normaal waren. Ze zagen er niet anders uit dan de gemiddelde mens en gedroegen hun ook normaal, in tegenstelling tot het verpletterende oordeel dat de mensheid klaar heeft voor de bezoekers van dergelijke klinieken, en volledig tegengesteld aan het beeld dat Hollywood ophangt van mensen in psychische nood. Ik merkte er intelligente, vaak artistieke en gevoelige zielen op die even schipbreuk hadden geleden in hun leven.

Dat psychiatrie in zijn geheel nog te vaak enkel de shock-doctrine hanteert waarbij menig zielenarts nog steeds alle macht over zijn patiënten heeft, is nog steeds een opmerkelijk minpunt. Wat er zich binnen de gesloten muren van de vergeetputten van de samenleving afspeelt is op zijn minst ernstig te noemen. Alles wordt er op één hoopje gegooid, van criminelen tot onbekende heiligen die tot een absolute innerlijke adel behoren.

Ik zou dan ook jaren als vrijwilliger me gaan inzetten voor deze groep, en deed een basisexamen psychologie aan de Open Universiteit van Antwerpen, als voorbereiding op wat zelfstudie in mijn latere leven.

Ik plaats het merendeel van de mensen die beland in een dergelijke instituut van de zielenroerselen onder de term hooggevoelig, naar het onderzoek van psychologe Elaine Aaron:

Mensen die in hoge mate gevoelig zijn voor hun omgeving, kunnen daar behoorlijk veel last van hebben. De auteur, psycholoog, hoogleraar en schrijfster, is zelf wat zij noemt een hoog sensitief persoon (HSP). Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 20 % van de bevolking hoog sensitief is: men is bewuster, gevoeliger, ingetogener dan anderen en daardoor sneller van slag door chaos, harde geluiden of mensenmassa's. De aanpak van het boek berust op vier pijlers: zelfkennis verwerven, een nieuw kader scheppen, oude wonden helen en omgaan met sensitiviteit. In tien hoofdstukken gaat de auteur in op 'de feiten' van het sensitief zijn en op 'de uitdaging' van een nieuwe manier van omgaan met eigen gevoeligheden. Een interessante benadering van het fenomeen dat veel mensen door hun constitutie snel last hebben van 'te veel stimulatie'. Het boek bevat tips en beschouwingen onder meer over medicijnen en over de ook aanwezige voordelen van een bovengemiddelde sensitiviteit.

Een op de vijf mensen wordt geboren met een verhoogde gevoeligheid, en vele grote kunstenaars en denkers die de wereld heeft voortgebracht waren HSP's. Veel HSP's zijn uiterst consciëntieus en intuïtief. Maar de eigenschap heeft ook lastige kanten: HSP's hebben de neiging snel overweldigd te raken door gezelschap, het werk of een drukke omgeving, waardoor ze, als reactie, in hun schulp kruipen. HSP's hebben vaak last van onzekerheid en van sociale belemmeringen. Elaine Aron, psychotherapeut en zelf een HSP, combineerde wetenschappelijk onderzoek met haar ervaringen als therapeut en schreef een toegankelijk en bruikbaar boek voor HSP's én voor de mensen in hun omgeving. Het boek bevat zelftests, veel praktijkgevallen en tips om met overgevoeligheid om te gaan, van onzekerheid af te komen en een nieuwe sociale balans te vinden.

Dit boek is al voor velen een eyeopener geweest. Klachten waar men zich al jaren voor schaamde werden ineens in een verrassend nieuwe en heldere context geplaatst. Dit boek bevat tips en adviezen voor het omgaan met overgevoeligheid, over hoe van je onzekerheid af te komen en een nieuwe sociale balans te vinden. Vele tienduizenden mensen, waaronder Daphne Deckers, vonden in dit boek de (h)erkenning waarnaar ze op zoek waren.

Boek: Hoog sensitieve personen, hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt?, Elaine Aaron

Verder onderzoek deed een parallel zien tussen het huidige “Duistere” tijdperk, wat de Indiër het Kali Yuga noemt. Wikipedia vermeldt hierover :

Kali Yuga (Sanskriet: कली युग, Kali Yuga, letterlijk: Tijdperk van de godin Kali, ook bekend als het Duistere Tijdperk), is volgens het hindoeïsme het laagste van de vier tijdperken (Yugas) van ontwikkeling die de wereld doormaakt. De overige zijn (oplopend) Dwapara Yuga, Treta Yuga en Satya Yuga.
De Kali Yuga wordt beheerst door de demon Kali, de nemesis van Sri Kalki, de tiende en laatste avatara van de hindoegod Vishnoe. Volgens de Vishnoe Purana is hij een negatieve manifestatie van Vishnoe.
Volgens de Surya Siddhanta begon Kali Yuga om middernacht op 23 januari (volgens de gregoriaanse kalender) of 18 februari (volgens de juliaanse kalender) in het jaar 3102 v.Chr. Veel hindoes geloven dat dit het moment was waarop Krishna zijn lichaam verliet.
Volgens de meeste interpretaties van hindoeteksten bevindt de aarde zich thans in Kali Yuga, hoewel anderen menen dat de aarde aan het begin staat van Dwapara Yuga. Hindoes geloven dat de mensheid geestelijk degenereert tijdens Kali Yuga; het wordt meestal aangeduid als het Duistere Tijdperk omdat de mensheid dan het verst van het goddelijke (het ideaalbeeld) verwijderd is.
Tijdens deze laagste fase zijn de meeste mensen zich enkel bewust van de fysieke aspecten van het leven; de grootste nadruk ligt op materiële overleving. De relatie tussen mensheid en spiritualisme wordt voornamelijk bepaald door bijgeloof en gezag.
Hindoes beschouwen ethiek over het algemeen als vergelijkbaar met een stier. Tijdens Satya Yuga, het eerste stadium van ontwikkeling, heeft de stier vier poten, waarvan hij er tijdens elk volgend stadium één verliest. Bij het aanbreken van het tijdperk van Kali heeft de stier nog maar één poot: ethiek komt uiteindelijk neer op de mensheid.
Kali in Kali Yuga dient niet te worden verward met de godin Kálii.

Mij viel op dat ik onder zoveel zogenaamd 'krankzinnige' mensen, een ethiek en moraal terugvond die ik binnen de gewone, alledaagse samenleving niet zozeer kon vaststellen. Deze mensen waren ook meer met filosofische, existentiële en spirituele vraagstukken bezig dan anderen, fijnbesnaarder dan de gemiddelde mens, en sommigen zelfs in een heus spiritueel proces. Soms lijkt het alsof de wereld op zijn kop staat, en de grens tussen het algemeen aanvaarde, en het abnormale is niet zomaar te trekken. In de instellingen vond je de gevoelige kunstenaar, de intellectueel, zélfs sporadisch een zielendokter die zélf even het noorden kwijt was. Sommige mensen vallen uit de boot om economische of sociologische redenen, en worden dan maar maatschappelijk afgedankt en ter 'behandeling' aan een instelling voor geestelijke gezondheid overbracht.

Ik denk dat het belangrijk is een onderscheid te maken tussen enerzijds de sensitieven die met problemen te maken krijgen, tegenover de ongevoelige tegenhanger: de psychopaat, die over lijken kan lopen. De sensitieven zijn veelal die mensen die een absolute meerwaarde betekenen voor de samenleving, en die men in het beste geval tot zelfkennis kan brengen, opdat ze van daaruit, volgens eigen talenten en inzicht in zichzelf, via creativiteit tot een activiteit kunnen komen die iedereen van pas kan komen: de sensitieven kunnen de grote kunstenaars, denkers en zélfs politici worden. Prins Laurent worstelde reeds met zijn depressies, Winston Churchill kampte met zijn bipolaire stoornis, en zovele bekende en onbekende artiesten zijn de bezoekers van psychologen en psychiaters.

'Waardoor komt het dat alle mannen die uitzonderlijk zijn geweest in de wijsbegeerte of politiek of de literatuur of de kunsten, melancholici blijken te zijn?' vroeg Artistoteles zich al af. Vroeger werd alles wat afweek van de normaliteit melancholie genoemd. Aristoteles benadrukte ook al het mogelijke potentieel dat mensen met die moeilijkheid in zich dragen. Dat potentieel wordt nog veel te vaak over het hoofd gezien.

De psychose is het overmand worden door angst, waarbij William Burroughs reeds het volgende opmerkte : “A psychotic is a guy who's just found out what's going on”.

Psychologe Elaine Aaron merkte het positieve potentieel reeds op van de meer sensitieve mens:

Royal Advisors and Warrior Kings For better and worse, the world is increasingly under the control of aggressive cultures—those that like to look outward, to expand, to compete and win. This is because, when cultures come in contact, the aggressive ones naturally tend to take over. How did we get into this situation? For most of the world, it began on the steppes of Asia, where the Indo-European culture was born. Those horse-riding nomads survived by expanding their herds of horses and cattle, mainly by stealing the herds and lands of others. They entered Europe about seven thousand years ago, reaching the Middle East and South Asia a little later. Before their arrival there was little or no warfare, slavery, monarchy, or domination of one class by another. The newcomers made serfs or slaves out of the people they found, the ones without horses, built walled cities where there had been peaceful settlements, and set out to expand into larger kingdoms or empires through war or trade. The most long-lasting, happy Indo-European cultures have always used two classes to govern themselves—the warrior-kings balanced by their royal or priestly advisors. And Indo-European cultures have done well for themselves. Half of the world speaks an Indo-European language, which means they cannot help but think in an Indo-European way. Expansion, freedom, and fame are good. Those are the values of the warrior-kings. For aggressive societies to survive, however, they always need that priest-judge-advisor class as well. This class balances the kings and warriors (as the U.S. Supreme Court balances the president and his armed forces). It is a more thoughtful group, often acting to check the impulses of the warrior-kings. Since the advisor class often proves right, its members are respected as counselors, historians, teachers, scholars, and the upholders of justice. They have the foresight, for example, to look out for the well-being of those common folks on whom the society depends, those who grow the food and raise the children. They warn against hasty wars and bad use of the land. In short, a strong royal advisor class insists on stopping and thinking. And it tries, I think with growing success in modern times, to direct the wonderful, expansive energy of their society away from aggression and domination. Better to use that energy for creative inventions, exploration, and protection of the planet and the powerless. HSPs tend to fill that advisor role. We are the writers, historians, philosophers, judges, artists, researchers, theologians, therapists, teachers, parents, and plain conscientious citizens. What we bring to any of these roles is a tendency to think about all the possible effects of an idea. Often we have to make ourselves unpopular by stopping the majority from rushing ahead. Thus, to perform our role well, we have to feel very good about ourselves. We have to ignore all the messages from the warriors that we are not as good as they are. The warriors have their bold style, which has its value. Be we, too, have our style and our own important contribution to make.

In plaats van de kennis van de psychologie in te zetten om de mens te knoeten en als een object te proberen conditioneren, kan men deze kennis ook aanwenden om de mens tot zelfkennis te brengen, en deze mensen aan te sporen hun talenten te blijven ontwikkelen en zich zo dienstbaar te maken voor de samenleving op ongedwongen wijze. Mijn hart breekt telkens wanneer ik via onderzoek vaststel dat men de zogenaamd 'mentaal gestoorden', gevangenen, zieken, en mensen die als inferieur beschouwd worden soms gebruikt om testen op uit te voeren, zonder dat deze mensen daar weet van hebben. Psychiater Colin Ross bracht dit ook reeds onder de aandacht: Psychiatrist Colin Ross—The CIA Doctors & Military Mind Control . In tegenstelling tot deze praktijken, geloof ik dat een beter begrip van de innerlijke wereld van de mens de nog steeds jonge, psychologische wetenschap, vooruit kan helpen. De visionaire ervaring kan zo hopelijk ooit op waarde worden geschat. Dr. John Weir Perry geeft er zijn visie over: John W. Perry: Visionary Experience or Psychosis (excerpt) - Thinking Allowed w/ Jeff Mishlove ,

De Grondrechten van de Europese Unie omvatten het respect voor de menselijke integriteit in de geneeskunde, alsook het verbod op foltering. De huidige gebruik van isoleercellen in gevangenissen en centra voor geestelijke gezondheid, vallen mijns inzien onder foltering.

Artikel 3
Recht op menselijke integriteit

1. Eenieder heeft recht op lichamelijke en geestelijke integriteit.

2. In het kader van de geneeskunde en de biologie moeten met name worden nageleefd:

• de vrije en geïnformeerde toestemming van de betrokkene, volgens de bij de wet bepaalde regels,
• het verbod van eugenetische praktijken, met name die welke selectie van personen tot doel hebben,
• het verbod om het menselijk lichaam en bestanddelen daarvan als zodanig als bron van financieel voordeel aan te wenden,
• het verbod van het reproductief klonen van mensen.

Artikel 4

Verbod van folteringen en van onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen

Niemand mag worden onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen of bestraffingen.

Voor inbreuken op dit artikel is het Europees Comité voor de Preventie van Foltering en Onmenselijke of Vernederende bestraffingen (CPT) bevoegd.

De volgende artikelen worden vermeld in de wet betreffende de bescherming van depersoon van de geesteszieke (wet van 26 juni 1990):

Art. 2. De beschermingsmaatregelen mogen, bij gebreke van enige andere geschikte behandeling, alleen getroffen worden ten aanzien van een geesteszieke indien zijn toestand zulks vereist, hetzij omdat hij zijn gezondheid en zijn veiligheid ernstig in gevaar brengt, hetzij omdat hij een ernstige bedreiging vormt voor andermans leven of integriteit.De onaangepastheid aan de zedelijke, maatschappelijke, religieuze, politieke of andere waarden mag op zichzelf niet als een geestesziekte worden beschouwd.

Art. 3. Degene die zich vrij laat opnemen in een psychiatrische dienst, kan deze te allen tijde verlaten.

Bovenstaande artikelen worden meermaals met de voeten getreden. Psychiatrie wordt nog steeds als een politiek middel gebruikt om mensen te onderdrukken. Mensen die aanvankelijk op vrije wil naar een instelling gaan, en deze later weer willen verlaten, worden soms tegen hun wil in de isoleercel opgesloten en dan zo snel mogelijk onder rechterlijke machtiging toch nog gedwongen, verplicht te blijven. Thomas Szasz gaf al een interessante opmerking die de kern van de zaak raakt:

"Onze tegenstanders zijn niet de demonen, de heksen, het lot of de psychiatrische afwijking. Wij hebben geen vijand die wij kunnen bestrijden, uitdrijven of verjagen door te "genezen". Wat we hebben zijn levensproblemen - of dat nu biologische, economische, politieke of socio-psychologische zijn." – Uit: De Mythe van de Psychiatrische Afwijking, Thomas S. Szasz (1960)

Wat de martelingen betreft, hier sprak een VN-gezant zich reeds over uit:

De hoofdonderzoeker van de Verenigde Naties inzake marteling wil dat er een eind komt aan het gebruik om gevangenen langdurig in de isoleercel te plaatsen. Dat meldde de BBC vandaag.

Volgens Juan Mendez kunnen gedetineerden door langdurige eenzame opsluiting ernstige mentale en fysieke schade oplopen, wat zou neerkomen op marteling. Hij pleit daarom voor een verbod op eenzame opsluiting langer dan 15 dagen.

De isoleercel mag alleen kortstondig en in zeer uitzonderlijke omstandigheden worden gebruikt om gevangenen te beschermen, zei Mendez tegen de mensenrechtencommissie van de Algemene Vergadering van de VN. Minderjarige delinquenten en mensen met een geestelijke tekortkoming mogen naar zijn mening nooit in de isoleercel komen.

Mendez zei dat in veel landen eenzame opsluiting wordt misbruikt. Alleen al in de Verenigde Staten zitten naar schatting 20.000 tot 25.000 gedetineerden in de isoleercel.

Volkskrant, 19 oktober 2011

Ik reken mezelf niet bij de anti-psychiatrie. Daarvoor zal de psychiatrie nog teveel nodig zijn in de toekomst met de opkomst van meer en meer mentale en geestelijke crises in het Westen. Ik heb me wel voorgenomen om te blijven inzetten voor zij die zich nog in de hel bevinden van de samenleving, opdat het gebruik van de psychologie en de wetenschappen ten goede kan aangewend worden voor de mensheid, met respect voor en het hanteren van ethische beginselen. Geïnterneerden zouden niet jaren lang ongezien mogen wegrotten in de vergeetputten van onze samenleving en zouden na afzienbare tijd een eerlijke kans moeten krijgen om terug naar de samenleving te keren. Uiteindelijk is de taak van de goede psycholoog / psychiater om de mens zo goed mogelijk te begeleiden bij het proces van individuatie : een volledig mens, onafhankelijk van de noodzaak om het leven te leiden dat anderen van je verwachten, maar je eigen levenspad in alle vreugde omarmen en bewandelen.

Het centrale doel van Jung's psychologie is het proces van de zelfverwezenlijking of individuatie. Naast het 'ik' onderkent Jung het zelf: een totaliteit om het 'ik' heen die zowel het bewuste als het onbewuste deel van de persoonlijkheid omvat. Dit onbewuste deel, het persoonlijk onbewuste dus, staat in contact met de dieperliggende laag van het collectief onbewuste, waarvan het persoonlijk onbewuste in wezen een verbijzondering, dus als het ware een bovenlaag is. Het collectief onbewuste is in principe onbegrensd, en de alleronderste lagen ervan zijn zelfs nooit bewust te maken. De realisatie van het zelf is een proces dat gekenmerkt wordt door de vereniging van tegenstellingen in de mens, zoals goed en kwaad, jong en oud, licht en schaduw, binnen en buiten.

Individuatie [een concept van Carl Jung] is een proces waarin het individu zich tot een meer eigen en unieke persoonlijkheid ontwikkelt. Als hij een duidelijk en volledig eigen identiteit heeft ontwikkeld, slaagt hij er beter in zijn innerlijke mogelijkheden te ontplooien en zijn eigen doelen na te streven. Hij ontwikkelt nieuwe diepten van bewustzijn, begrip en zingeving. Het is bekend dat het individuatieproces een essentieel aspect vormt van de ontwikkeling in de kindertijd en adolescentie.

Jung was de eerste die vaststelde dat een dergelijk proces ook plaatsvindt, en pijnlijk noodzakelijk is, tijdens de overgang naar de middelbare leeftijd, de mid-life crisis. In veel opzichten lijkt deze crisis op die van de puberteit. Het is als het ware een herhalingsoefening. Dezelfde thema's komen aan de orde. Problemen kunnen nu op een andere, meer volwassen manier worden opgelost en de resultaten daarvan naar een hoger plan worden getransformeerd.

Tot het veertigste levensjaar, zegt Jung, blijft het leven van een man noodzakelijkerwijs onevenwichtig en eenzijdig. Veel waardevolle aspecten van het zelf worden genegeerd en onderdrukt. Van de vier psychologische functies -denken, voelen, intuïtie en gewaarworden- die elke persoon bezit, worden er waarschijnlijk maar één of twee werkelijk ontwikkeld. Hoewel niemand deze functies alle vier in dezelfde mate ontwikkelt, is het mogelijk op middelbare leeftijd de functies die voorheen zijn verwaarloosd te versterken om evenwichtiger te kunnen leven. Meer harmonie en samenhang.

Individuatie is een proces dat niet zonder pijnlijke overgangen en tegenslagen verloopt, maar het opent de mogelijkheid tot permanente zelfvernieuwing en tot creatief bezig-zijn met je eigen leven en dat van anderen en het andere.

Bron : http://www.seksuologie-nijmegen.nl/individuatieproces.html

Jung was de eerste psychiater die verder keek dan wat we voornamelijk zien als het hoogste bereikbare goed: een goed ontwikkelde, gezonde persoonlijkheid. Overigens blijf ik eveneens overtuigd van de genialiteit van Sigmund Freud in zijn tijd, toch ging Jung op zoek naar wat er voorbij de persoonlijkheid ligt, en was in die zin wellicht de eerste transpersoonlijke psychiater. Na hem gingen ook Abraham Maslow, Stanislav Grof, Ken Wilber en Roberto Assagioli met dergelijke ideeën aan de slag.

Ik hou de visie van de sjamanistische culturen op wat wij 'geestesziekten' noemen altijd in mijn achterhoofd : http://earthweareone.com/what-a-shaman-sees-in-a-mental-hospital/ - het moet mogelijk zijn onze sensitieven te steunen en te begeleiden naar een waardig leven, zowel voor de betrokkenen zelf, als voor de samenleving - zodat ze hun natuurlijke talenten zo goed mogelijk kunnen inzetten voor zichzelf en de wereld. Zoals ik al vaker vermeldde hier, blijft de verdere verkenning van de transpersoonlijke psychologie van niet te onderschatten belang. Dat artsen het niet altijd gemakkelijk hebben, wordt ook in dit artikel aangegeven : http://www.medscape.com/viewarticle/410643_2 . Samen staat een maatschappij sterk, en ik broed nog verder op een langetermijnplan om via een degelijk boek mijn ervaringen beschikbaar te maken. Voorlopig dus dit blog ... Iedereen die een beroep heeft in de journalistiek kan ik niet anders dan aanmoedigen om dit alles bespreekbaar te maken, en zodoende taboe's te doen sneuvelen. Wat de creatieve geesten onder ons betreft: een psychiater beaamde me ooit dat die zielen meer dan ooit abnormaal of excentriek bevonden worden, maar dat mag een voordeel genoemd worden, want ze kleuren de wereld. Kay Redfield Jamison schreef eerder al een heel boek over het artistieke temperament en de link met de bipolaire stoornis http://www.amazon.com/Touched-Fire-Manic-Depressive-Artistic-Temperament/dp/068483183X . Laten we de platgetreden paden van het gewone durven omarmen om op die manier uitdagingen aan te gaan en met verfrissende, nieuwe ideeën de wereld op de vrolijken. Tot zover dit essay als een eigentijdse Lof der Zotheid.

"There is no great genius without a mixture of madness." - Aristotle