zaterdag 9 augustus 2014

Altijd weer dezelfde proefkonijnen: hoe farmabedrijven medicijnen testen in Afrika [Dutch]

Sara Vandekerckhove − 09/08/14, 08u23
© belga.
Terwijl ebola in West-Afrika hard om zich heen slaat, gaan steeds meer stemmen op om experimentele medicijnen in te zetten. Een gevoelige kwestie, want medische proeven zorgen in Afrika geregeld voor controverse: van het Pfizer-schandaal in 1996 tot het onethisch testen van astmageneesmiddelen vorig jaar. 'Ze zijn altijd het kind van de rekening.'
"Snikheet was het. En ik herinner me hoe zwaar zieke mensen buiten in tenten moesten liggen, omdat Pfizer een reeks bedden had ingenomen." Karin De Jonge is coördinator van de Artsen Zonder Grenzen-missie in Kano, Nigeria, net op het moment dat het farmaceutische bedrijf Pfizer daar neerstrijkt om een nieuw medicijn te testen.

Het is 1996 en een epidemie van bacteriële meningitis raast door het land. Zo'n 115.000 mensen raken ziek en meer dan 15.000 zullen de uitbraak niet overleven. Artsen Zonder Grenzen is een van de eerste en een van de weinige ngo's ter plaatse: aan een razend tempo worden diagnoses gesteld en zieken verzorgd.

Ook in het uiterste noorden van het land, het dichtbevolkte Kano, is het pompen of verzuipen. De Jonge: "Opeens stond daar een hele delegatie van Pfizer, met enorme hoeveelheden materiaal. Ze hadden naar eigen zeggen een akkoord met de autoriteiten om een medicijn te testen. Plots namen ze een van onze gebouwen over en eisten ze een heleboel artsen en verpleegkundigen op. Terwijl wij die mensen en infrastructuur broodnodig hadden."

De Jonge strubbelt tegen, maar het mag niet baten. "Het was meteen duidelijk dat er geen discussie mogelijk was. Ik heb toen beslist om alle contact met Pfizer te verbreken. Ik wou niet dat onze missie met hen geassocieerd zou worden."

Pfizer slaat terug en beweert dat de hulporganisatie "paranoïde" is en "alleen de eer wil opstrijken voor het beteugelen van de crisis." Maar De Jonge is formeel: "Tijdens een epidemie, wanneer je sowieso heel veel mensen hebt die sterven, moet je geen experimenten uitvoeren. De hele kwestie wekt bij mij nog steeds heel veel boosheid op."

Cruciale fout
Medicijnen testen terwijl een epidemie lelijk huishoudt, laat dat net de vraag zijn die vandaag opnieuw komt bovendrijven. Nu ebola in West-Afrika honderden slachtoffers maakt, vragen velen zich af waarom we de geneesmiddelen die in volle ontwikkeling zijn, niet meteen kunnen gebruiken.

Akkoord, het merendeel van de beloftevolle serums en vaccins is alleen nog maar op apen getest, maar waarom wachten? Een menselijke tragedie weliswaar, maar ook een wetenschappelijke buitenkans. Wie weet wordt op die manier veel vlugger het ultieme medicijn gevonden.

"Afrikanen moeten niet altijd de testvarkens zijn", stelde professor emeritus Guido van der Groen deze week (DM 06/08). Het was hij die samen met Peter Piot in 1976 het ebolavirus ontdekte. Van der Groen vindt dat medewerkers van Artsen Zonder Grenzen zich kandidaat zouden moeten stellen om experimentele medicijnen te testen. Een 'betekenisvol signaal' omdat Afrikanen al te vaak de proefkonijnen van dienst zijn.

En dan staat de Pfizer-case in Nigeria bij menig expert in het geheugen gegrift. De farmareus wilde daar zijn nieuwe geneesmiddel Trovafloxacin (Trovan) testen, een antibioticum dat geschikt zou zijn voor de behandeling van bacteriële meningitis. Het medicijn is dan al getest op 5.000 mensen in de Verenigde Staten en Europa. In Kano moet de laatste fase van de klinische proeven doorgaan.

In twee weken nemen de onderzoekers 198 kinderen onder hun hoede. De bedoeling is om de helft van hen het nieuwe Trovan-middel te geven, de andere helft krijgt een gelijkaardig antibioticum dat al goedgekeurd is in de Verenigde Staten.

De problemen stapelen zich snel op. Normaal moet het bloed van de kinderen elke vijf dagen gecheckt worden. Maar door een gebrek aan medisch personeel wordt die maatregel van tafel geveegd. Een van de antibiotica moet normaal in een ader of spier geïnjecteerd worden, maar om tijd en moeite te sparen verdwijnen de naalden in de kinderbillen. 'Extreem pijnlijk' en 'de kinderen spartelen tegen', zo citeert The Washington Post uit interne rapporten van Pfizer.

Wanneer Nigeria na de uitbraak zijn doden telt, lijkt er in de ziekenzalen van Pfizer niks aan de hand. De mortaliteit ligt er lager dan in de rest van het land. Een geslaagd experiment, zo lijkt het. Het is pas wanneer de dossiers van individuele gevallen van nabij bekeken worden, dat er vragen bovendrijven.

Patiënt 0069 bijvoorbeeld, een meisje van tien jaar. In de drie dagen voordat ze sterft, krijgt ze Trovan toegediend. Hoewel haar situatie slechter wordt, blijven de artsen vasthouden aan het experimentele middel. Een cruciale fout, zouden verschillende experts later getuigen. 'Als een medicijn niet werkt, dan gebruik je een ander.'

Geen opmerkingen:

Een reactie posten